وقتی که دهقانان حومه شرقی استان «شیان شانکسی» چین در ماه مارس سال 1974 برای رسیدن به آب در یک و نیم مایلی کوهستان لیشا، مشغول کندن زمین شدند نمی دانستند که گنجینه ای چند هزار ساله زیر خروارها خاک در انتظار آنهاست؛ گنجینه ای از مجسمه های سفالی 8 هزار سرباز چینی که کشف آنها یکی از بزرگ ترین اکتشافات قرن بود. با پیدا شدن این سربازان سفالی، پای باستان شناسان و محققان زیادی به این منطقه باز شد؛ متخصصانی که در برابر یک سؤال بدون جواب قرار گرفته بودند؛ اینکه چه دلیلی برای ساخت این مجسمه ها در ابعاد واقعی یک انسان وجود دارد؟!
با اعلام خبر کشف این ارتش سفالی، کندو کاو باستان شناسان در این منطقه به سرعت شروع شد و به این ترتیب راز بزرگی فاش شد؛ اینکه تمامی مجسمه های کشف شده متعلق به سربازان و اسب های سفالی ای هستند که از زمان مرگ «کین شی هوآنگ»، اولین امپراتور چین همراه او دفن شده بودند. باستان شناسان دوران سلطنت کین شی هوآنگ را 221 سال قبل از میلاد مسیح تخمین زده و به این نتیجه رسیده اند که اولین امپراتور چین برای اینکه بتواند در دنیای دیگر هم فرمانروایی کند تمام سفالگران و مجسمه سازان آن زمان چین را به خدمت گرفت و به آنها دستور داد هزاران مجسمه سرباز سفالی را بسازند تا با ارتشی سفالی به سرزمین مردگان برود، چون باور داشت که این ارتش پس از مرگ از او محافظت خواهد کرد. این جنگجویان سفالی با آرایش جنگی در یک و نیم کیلومتری مقبره امپراتور و رو به سرزمین های دشمن دفن شده اند؛ طوری که بین دشمن و مقبره امپراتور قرار بگیرند.
نکته جالب اینجاست که این سربازها دقیقاً به اندازه واقعی یک انسان ساخته شده اند و نوع پوشش و کلاه آنها کاملاً شبیه سربازان چین در دوران باستان است. از آنجا که این آثار باستانی در نزدیکی کوه لیشان کشف شدند، به نظر می رسد که مصالح لازم برای ساخت یک گورستان پر از سرباز از همین کوه تهیه شده باشد. مقبره عظیم کین شی هوآنگ هم دقیقاً مثل محوطه امپراتوری خود اوست. در این گورستان، کاخ ها، ساختمان ها و اتاق های زیادی وجود دارد و تالارها و دیگر بناها و محوطه اطرافشان با دیوارهای بلند محصور شده اند.
افسانه ها زنده می شوند
بعد ازکشف این مکان عجیب، بازار شایعه ها بین مردم این کشور داغ شد. خیلی ها با استناد به افسانه های قدیمی می گفتند که این جنگجویان سفالی در حقیقت سربازان واقعی هستند که با امپراتور به خاک سپرده شده اند تا از او در برابر هر گونه خطری محافظت کنند. در کنار این سربازان جنگی تعداد دیگری از مجسمه های سفالی هم به چشم می خورد که از لحاظ ابعاد و اندازه کوچک تر از سربازان هستند و به تشخیص باستان شناسان،آنها مجسمه های اعضای همان گروه آکروباتی هستند که برای سرگرم کردن سربازان در مواقع بیکاری به همراه ارتش فرستاده می شدند. به عقیده سی ما کیان- یکی از باستان شناسان معروف چینی که به تحقیق روی این گنجینه خفته در خاک پرداخته- 246 سال قبل از میلاد مسیح، 700 هزار کارگر برای ساخت مقبره امپراتور اول به خدمت گرفته شدند. هنگامی که آنها شروع به ساخت این سربازان کردند، کین شی هوآنگ 13 ساله بود و عجیب اینکه این امپراتور نوجوان دستور داده بود «هیچ یک از سربازان نباید شبیه یکدیگر باشند». به نظر می رسد همین نکته دلیلی برای شروع زود هنگام
ساخت آنها باشد.
این باستان شناس در یکی از کتاب های معروف خود به نام «شیجی» مدعی شده است که اولین امپراتوری با کاخ ها، برج های خوش منظره، مقامات رسمی، ابزارهای باارزش و اشیای بسیار جالب و دیدنی اش به خاک سپرده شد. با کشف ارتش سفالی تراکوتا این عقیده او رنگ واقعیت گرفت اما کار به همین جا ختم نشد چون از نظر باستان شناسان احتمال اینکه ساختمان های دیگری هم زیر خاک مدفون شده باشند وجود داشت. حدس آنها درست بود چون با کندو کاوهای بعدی، معبد بزرگ شی هوآنگ دی سر از خاک بیرون آورد؛ معبدی هرمی شکل با 76 متر طول و نزدیک به 350 متر مربع مساحت. بعد از کشف این معبد باستان شناسان از ترس اینکه مبادا در جریان حفاری به اشیای با ارزشی که همراه امپراتور کین شی هوآنگ مدفون شده آسیب برسد، ترجیح دادند که این کار را انجام ندهند و معبد خفته در خاک را بیشتر از این بیدار نکنند. امروزه تنها قسمت بسیار کوچکی از این معبد حفاری شده که البته انتشار عکس ها و تصاویر ویدئویی آن به دستور مسؤولان چینی ممنوع است و تنها تعدادی از مقامات سیاسی مثل ملکه الیزابت دوم این ارتش سفالی چینی را از نزدیک دیده اند.
ساختن ارتش سفالی
طبق بررسی های به عمل آمده، سربازان سفالی توسط دو گروه بزرگ ساخته شده اند؛ کارگران محلی و مجسمه سازان و پیکرتراشان چینی. ساخت این مجسمه ها مراحل مختلفی داشت؛ به این ترتیب که اول سر، دست ها، پاها و تنه هرکدام از آنها به صورت جداگانه ساخته می شد و بعد روی همدیگر سوار می شدند. مطالعات نشان می دهند که هشت نوع قالب بدنی برای ساخت مردان سفالی مورد استفاده قرار گرفته و در نهایت وقتی که سر، دست ها و پاها روی تنه سوار می شدند، خاک رس به آنها اضافه می شد تا استحکام بیشتری پیدا کنند. حالا نوبت نقش بستن اعضای چهره آنها روی صورتشان بود.در آن زمان ها رایج بود که سازنده هر شی ء نام خود را روی آن حک می کرد تا بعدها وقتی که آن شی ء از نظر کیفیت
دچار مشکل شد، کم کاری فرد خاطی مشخص شود.
چنین شیوه ای در ساختن سربازان سفالی هم به کار رفت و دستور داده شد تا سازنده هر مجسمه نام خود را روی آن حک کند. به همین دلیل باستان شناسان به راحتی توانستند تمامی افرادی را که در ساختن این ارتش به خدمت گرفته شده اند مشخص کنند. در نهایت وقتی که ساخت مجسمه ها تمام شد، سربازانی که از نظر درجه با هم یکی بودند در کنار همدیگر قرار داده شدند تا با امپراتور کین شی هوآنگ به سرزمین مردگان بروند. این مجسمه ها در حالت های مختلف و با ابزار آلات جنگی گوناگونی ساخته شده اند؛ مثل سربازان پیاده نظام که حالت ایستاده دارند، کمانداران که در حالت زانوزده ساخته شده اند و ارابه ران ها که ارابه های متصل به چندین اسب را می رانند. نکته جالب اینجاست که سه بخش مختلف این ارتش سفالی در سه گودال مختلف کشف شده اند: گودال اول که مشهورترین و بزرگ ترین گودال هم هست، سربازان پیاده نظام را در خود جای داده است. گودال دوم به سربازان سواره نظام تعلق دارد و گودال سوم هم متعلق به افسران و درجه داران است. ابعاد این سربازان سفالی کاملاً شبیه یک انسان واقعی است و هرکدام از آنها مدل موی مخصوص به خود را دارند؛ مدل مویی که نشان دهنده درجه نظامی آنها هم هست. شکل چهره، اسلحه های سفالی ای که در دست این سربازان قرار دارند و روغن جلایی که در آخر کار به آنها زده شده،آن قدر چهره ای طبیعی به آنها داده که انگار واقعاً یک ارتش بزرگ زیر خاک صف بسته اند.
حفر کانال برای درجه داران نظامی
برای جا دادن تمامی سربازان چهار کانال به طول یک و نیم کیلومتر و به عمق هفت متر در شرق معبد شی هوآنگ دی حفر شد. در این کانال ها تمامی ارتش 8 هزار نفری در کنار هم قرار داده شدند. در کانال اول 11 راهرو که بیشتر آنها بیش از سه متر عرض دارند،کنده شده اند. این راهروها با آجرهای کوچکی سنگفرش شده اند و یک سقف چوبی برای حفاظت در برابر اشعه خورشید و دیگر حوادث طبیعی روی این کانال تعبیه شده است. دومین کانال، محلی برای سواره نظام و سربازهای پیاده با درشکه های جنگی است که به نظر می رسد این گروه اعضای گارد نظامی هستند. در کانال بعدی تمام بالا رتبگان نظامی دور هم جمع شده اند و مقر فرمانده از ورودی کانال سوم شروع می شود. چهارمین کانال هم خالی است و به نظر می رسد که توسط سازندگان آن نیمه کاره رها شده است.
سربازان در موزه
چند سال بعد از کشف سربازان، از 13 سپتامبر سال 2007 تا آوریل سال 2008 نمایشگاهی با نام «نخستین امپراتور؛ ارتش سفالی چینی» در انگلستان برگزار شد و در آن 120 شیء یافته شده از معبد کین شی هوآنگ و 20 جنگجو در معرض دید عموم قرار گرفت. هنگامی که خبر برگزاری نمایشگاه همه جا پیچید، جمعیت زیادی برای دیدن این 20 جنگجو و دیگر اشیا به موزه سرازیر شدند و حضور این بازدید کنندگان آن قدر زیاد بود که رکورد حضور مردم در زمان نمایشگاه «توت آنخ آمون» در سال 1972 که در همین کشور برگزار شده بود، را زد. مردم آن قدر مشتاق تماشای این سربازان بودند که نمایشگاه تا نیمه شب پذیرای بازدید کنندگان بود.
